NĂM THÁNG NHỌC NHẰN, NĂM THÁNG NHỚ THƯƠNG

Ma Văn Kháng là một trong những cây bút tiêu biểu của nền văn học đương đại Việt Nam nửa sau thế kỷ XX, đặc biệt từ khi bắt đầu thời kỳ Đổi Mới, có nhiều tác phẩm được đông đảo quần chúng đón nhận. Vốn đã biết tới ông từ trước, song tới tận bây giờ mới có cơ hội được tiếp cận với sáng tác của ông. Và để bắt đầu hành trình khám phá kho tàng văn chương phong phú của nhà văn tài hoa này, mình tìm tới Năm tháng nhọc nhằn năm tháng nhớ thương - tập hồi ký gom nhặt tất thảy những vất vả, những lo toan, những nhung nhớ, những yêu thương, những kỷ niệm không thể phai nhòa của một người cầm bút đã dần bước sang bên kia sườn dốc của cuộc đời.

Phải nói là thể văn hồi ký/ tự truyện luôn có một sức hấp dẫn khó có thể giải thích đối với bản thân mình. Không chỉ đọc để thỏa mãn cái khát khao được tìm tòi, được hiểu thêm về chân dung, cuộc đời, sự nghiệp của những con người mà mình quan tâm, mình còn đọc để khám phá những biến cố, thăng trầm và cả những tác động từ ngoại cảnh tới việc hình thành tính cách và phong cách của những nhân vật ấy. Năm tháng nhọc nhằn năm tháng nhớ thương, may mắn thay, đã đáp ứng được tất cả những yêu cầu mà mình đặt ra đối với thể loại đặc biệt này. .

Cuốn sách gồm có năm phần, mỗi phần khắc họa một chặng trong con đường văn, đường đời của tác giả, từ những ngày bé ở Sơn Tây, những năm tháng làm việc và sinh hoạt ở miền cao Tây Bắc cho tới những ngày trở lại với Thủ đô v.v… Tuy nhiên, Ma Văn Kháng không thực sự quá chú trọng tới các mốc thời gian, các địa danh, nơi chốn theo một trình tự nhất định, ngòi bút của ông dần đưa người đọc từ năm này sang tháng nọ, từ nơi này qua chốn khác bằng một mị lực lạ thường mà chỉ riêng ông mới có, vì vậy mà hành trình khám phá cuộc đời ông cũng trở nên bớt gò bó, “dễ thở” hơn.

Ngòi bút Ma Văn Kháng trong Năm tháng nhọc nhằn năm tháng nhớ thương vừa nhẹ nhàng, tình cảm mà không hề nhàm chán, lê thê. Từng trang sách được lật mở là một lát cắt trong cả cuộc đời tác giả được đề cập tới. Là người con đất mẹ Việt Nam, sinh ra và trưởng thành trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc với biết bao thăng trầm, sóng gió, với vô vàn những gian khổ, khó khăn, bởi vậy, mỗi sự kiện gắn với từng giai đoạn lịch sử cũng nhiều phần in dấu trong cuộc đời của tác giả, khắc tạc nên những nét tính cách rất riêng, rất Ma Văn Kháng, nhào nặn nên phong cách sáng tác đặc trưng và góp phần sản sinh nên những sáng tác nổi bật trong cuộc đời tác giả. Chẳng hạn, miền cao Tây Bắc, mà đặc biệt nhất là tại thị xã Lao Cai, ông đã quyết định lấy bút danh là Ma Văn Kháng, đã đăng tải truyện ngắn đầu tay trên một trang báo nổi tiếng, bắt đầu sự nghiệp cầm bút, đã hoàn thành Đồng bạc trắng hoa xòe – một trong những tiểu thuyết nổi tiếng nhất của tác giả; ở Hà Nội, trong căn hộ tám mét vuông ẩm thấp, chật chội, nhếch nhách, ông cho ra đời Mưa mùa hạ, rồi tới những năm sau đó, ông xuất bản Mùa lá rụng trong vườn, tự thuật lại những ngày tháng khó khăn bậc nhất trong một đời văn chương của bản thân.

Không chỉ tập trung tái hiện cuộc đời, Năm tháng nhọc nhằn năm tháng nhớ thương còn khắc họa đầy chân thực cả một kiếp sống, kiếp đời của đất nước trong nửa già thế kỷ, với tất thảy những mặt tốt, mặt xấu, những cái tích cực và cả những điều cần thiết phải phê phán. Đặc biệt là những ngày trở về Hà Nội, trong những ngày đầu đất nước vừa được thống nhất, nơi kinh tế nhiều phần què quặt, nơi tiêu cực tràn lan, nơi con người bộc lộ đủ mọi khía cạnh méo mó, xấu xí, nào là thói quan liêu, ích kỷ, bao đồng, ghen ăn tức ở, cả ăn cắp, ăn trộm hay buôn lậu, tham ô… tất cả đều được tác giả phơi bày không che đậy, trần trụi tới khó tin, khiến cho mình không khỏi lắc đầu ngán ngẩm.

Ma Văn Kháng từng thú nhận ông không phải là người quảng giao, giỏi kết bạn hay giao thiệp. Ấy vậy mà đọc Năm tháng nhọc nhằn năm tháng nhớ thương, mình lại thực sự bất ngờ trước những mối quan hệ vô cùng thú vị của tác giả. Tác giả quen nhiều, biết nhiều, hầu khắp đất nước từ địa đầu phương Bắc cho tới những Nam Bộ xa xôi, đâu đâu cũng hằn in dấu chân tác giả, nơi nào cũng có người quen thân Ma Văn Kháng. Không chỉ làm quen với các văn nhân, thi sĩ cùng thời, tác giả còn biết cả những đồng chí, cán bộ cấp cao với những mối thân tình sâu đậm khó tả. Đi sâu vào khai thác những mối quan hệ ấy cũng là một điểm mà mình rất thích.

Giọng văn nhẹ nhàng, dẫn chuyện thu hút, kết hợp cùng những bình luận, đánh giá rất có giá trị về cuộc đời và về cả văn chương, Năm tháng nhọc nhằn năm tháng nhớ thương thực sự là một cuốn hồi ký vô cùng đáng đọc. Đọc để hiểu, đọc để biết, đọc còn là để trân trọng và mến thương những con người đang ngày đêm làm giàu đẹp thêm cho kho tàng văn học dân tộc. Với những ai say mê Ma Văn Kháng và mong muốn tìm hiểu thêm về đời sống, đời văn ông, cuốn sách này thực sự không thể bỏ qua đâu nhé.

Hồng Liên